Anyż – zastosowanie, działanie, właściwości

Intensywny aromat, korzenny smak i cała gama właściwości leczniczych. Tak można scharakteryzować anyż – ziarno, które znajduje szerokie zastosowanie nie tylko w medycynie, lecz także w kuchni. Co ciekawe, pod nazwą anyż znane są dwa gatunki roślin. Wykazują one zbliżone działanie głównie ze względu na podobny skład substancji aktywnych. W jaki sposób można je stosować i jakie są ich pozostałe właściwości? Sprawdźmy to! 

Ciekawostki o anyżu i jego pochodzeniu 

Biedrzeniec anyż jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny selerowatych. Uprawiany od tysięcy lat, należy do  najstarszych roślin o zastosowaniu leczniczym. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z Egiptu i sięgają okresu sprzed 4000 lat. Doceniony za swoje prozdrowotne właściwości, dotarł również do Europy. Obecnie rośnie  wyłącznie w hodowlach. W Polsce jest rośliną ozdobną lub uprawia się go na potrzeby własne jako przyprawę lub surowiec leczniczy. 

Anyż wyglądem przypomina koper, kminek zwyczajny lub kolendrę siewną. To, co je charakteryzuje to baldaszkowaty kształt kwiatów. W przypadku anyżu są białe lub żółte o średnicy ok. 3 mm. Łodyga anyżu osiąga wysokość od 60 do nawet 90 cm. Surowcem o właściwościach leczniczych jest niewielki owoc anyżu o długości ok. 5 mm, na którego łupinie widnieją charakterystyczne żeberka. 

Poza biedrzeńcem popularny jest także anyż gwiaździsty wyróżniający się, jak sama nazwa wskazuje, owocem w kształcie gwiazdki. W odróżnieniu od biedrzeńca owoce anyżu rosną na drzewach z rodziny cytryńcowatych. Roślina pochodzi z terenów południowo-wschodniej Azji i głównie z tego regionu owoce anyżu gwiaździstego są importowane do innych krajów. 

Oba gatunki wyróżniają się intensywnym zapachem, za który odpowiada anetol – olejek eteryczny, który można skojarzyć z lekko słodkim zapachem lukrecji. Jest on też delikatnie pikantny i korzenny. 

Sprawdź powiązane kategorie

Anyż – właściwości 

Anyż biedrzeniec i anyż gwiaździsty cechują się zbliżonymi właściwościami. Wszystko za sprawą obecnych w nich prozdrowotnych olejków eterycznych. Oto przykłady ich zastosowania w lecznictwie: 

• Wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwgrzybicze, 
• Wpływają na łagodzenie stanów zapalnych organizmu i wspierają pracę układu odpornościowego, 
• Istnieją pewne przesłanki, że anetol może wspomagać utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi, 
• Łagodzą dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak m.in. niestrawność, gazy, nudności czy skurcze jelit, 
• Znajdują zastosowanie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, ułatwiając wykrztuszanie wydzieliny z płuc, 
• Uważa się, że anyż może łagodzić objawy menopauzy, a także pomaga utrzymać prawidłową masę kostną w tym okresie. 

Sprawdź Herbitussin pastylki na kaszel i gardło, suplement diety. 

Anyż w kosmetyce 

Anyż ze względu na swoje walory zapachowe najczęściej wykorzystywany jest do produkcji perfum. Nadaje im mocne i korzenne tony, dlatego sprawdzi się głównie w wieczorowych propozycjach lub w wersjach dla mężczyzn. Zobacz np. Allvernum Woda perfumowana męska Pepper & Lavender. 

Jego właściwości przeciwzapalne i łagodzące doceniają także producenci kosmetyków. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwtrądzikowe, przeciwstarzeniowe i regenerujące. Dodawany jest głównie do serów, kremów i olejków do twarzy. Zapobiega także wypadaniu włosów, wobec tego jest częstym składnikiem wcierek do skóry głowy. 

Anyż – zastosowanie w kuchni 

Wielu z nas zapach anyżu kojarzy ze świętami Bożego Narodzenia. Ta aromatyczna przyprawa nadaje wyjątkowy smak piernikom, babeczkom czy kompotowi z suszu. Anyż może być również stosowany jako przyprawa do mięs i dań kuchni azjatyckiej lub składnik dżemów. Doskonale sprawdzi się także jako dodatek do kawy wzmacniający jej smak lub dekoracja. 

Zobacz też suplementy na objawy przeziębienia. 

Alergia na anyż 

Oba gatunki anyżu mogą wywoływać reakcje alergiczne. Do klasycznych symptomów alergii należy m.in. katar, nadmierne kichanie, pokrzywka, świąd, wysypka skórna, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i trudności z oddychaniem. W rzadkich przypadkach anyż może wywołać wstrząs anafilaktyczny. 

Będąc uczulonym na anyż, można także doświadczać alergii krzyżowej na inne rośliny, takie jak m.in. bylica lub brzoza. 

Anyż w ciąży 

Stosowanie anyżu w ciąży w niewielkich ilościach, jako przyprawy do potraw, jest dopuszczalne. Należy jednak zachować ostrożność i unikać jego przyjmowania w większych dawkach, zwłaszcza w formie suplementów diety czy naparów ziołowych. Nadmierne spożycie anyżu w ciąży może bowiem wiązać się z ryzykiem poronienia. 

Sprawdź, jakie suplementy dla kobiet w ciąży są bezpieczne w stosowaniu. 

Anyż uznawany jest za galaktogog, czyli substancję sprzyjającą produkcji mleka kobiecego, wobec tego często jest dodawany do preparatów na pobudzenie laktacji, takich jak np. Dla Kobiet Karmiących Dr.Max. 

Ziołowe preparaty z anyżem mogą być stosowane u dzieci już od 5. miesiąca życia w celu łagodzenia dolegliwości jelitowych, takich jak kolki, wzdęcia i bóle brzuszka. Zobacz np. Holle BIO herbatka dla niemowląt lub Premium Rosa Herbi Baby Herbatka ziołowa Spokojny Brzuszek dla dzieci i niemowląt od 6. miesiąca życia. Dodatkowo anyż sprawdzi się jako preparat wspierający funkcjonowanie górnych dróg oddechowych. Sprawdź też Herbata Drogi Oddechowe Dr.Max, powyżej 6. miesiąca. 

Anyż – skutki uboczne 

Spożywanie anyżu w niewielkich ilościach jest zazwyczaj bezpieczne dla zdrowia i nie powinno wywoływać niepożądanych efektów. Wyjątek stanowi alergia. W tym przypadku należy całkowicie wyeliminować anyż z diety. 

Anyż bywa problematyczny, jeśli jest spożywany w nadmiarze. Może wywołać podrażnienie śluzówki układu pokarmowego objawiające się nudnościami, wymiotami, biegunką i bólem brzucha. 

Ponadto istnieją doniesienia, że nadmierne spożywanie anyżu zaburza pracę układu hormonalnego i negatywnie wpływa na krzepliwość krwi. 

Anyż – podsumowanie 

Anyż to roślina o bogatej historii stosowania w medycynie naturalnej. Znany jest z łagodzenia dolegliwości trawiennych i wspomagania pracy układu oddechowego. Ceniony jest też za swój intensywny aromat i walory smakowe, dlatego znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Pamiętaj jednak, że anyż, zarówno gwiaździsty, jak i biedrzeniec, nie jest polecany każdemu. Kobiety w ciąży, osoby z alergią na anyż oraz te, które przyjmują leczenie hormonalne, powinny zrezygnować z jego stosowania. 

Źródła:

1. Aly S. E. i in., Assessment of antimycotoxigenic and antioxidant activity of star anise (Illicium verum) in vitro, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1658077X14000368, [dostęp 07.05.2024 r.]
2. Boota T. i in., Star Anise: A review on benefits, biological activities and potential uses, https://www.iscientific.org/wp-content/uploads/2019/10/13-IJCBS-18-14-13-1.pdf, [dostęp 07.05.2024 r.]
3. Peter K. V., Handbook of Herbs and Spices, Second Edition, Volume 2, Woodhead Publishing, 2012.
4. Sun W. i in., Anise (Pimpinella anisum L.), a dominant spice and traditional medicinal herb for both food and medicinal purposes, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23312025.2019.1673688, [dostęp 07.05.2024 r.]