Miód – zastosowanie, działanie, właściwości

Miód to dobrze znany wszystkim Polakom produkt, który ma swoich zagorzałych zwolenników oraz przeciwników. Nie można jednak nie zgodzić się z tym, że wykazuje wiele wartych zainteresowania właściwości, dzięki którym jest szeroko wykorzystywany w kuchni, naturalnym lecznictwie, a także kosmetyce. Na co pomaga miód i kiedy warto go stosować? Kto powinien unikać spożywania miodu? Czy miód może być elementem diety kobiet w ciąży? Wszystkiego dowiesz się z naszego poradnika, dlatego zachęcamy do lektury!

Miód - podstawowe informacje

Miód to produkt spożywczy o słodkim smaku, który wytwarzany jest głównie przez pszczoły właściwe z nektaru lub spadzi miododajnych roślin. Definicja została jasno sprecyzowana przez polskie i unijne prawo, w którym znajdują się również konkretne wymagania dotyczące jego składu oraz jakości. Wynika to z powszechnego zjawiska fałszowania miodów, czyli sprzedawania produktów, które przypominają go smakiem i wyglądem, a w rzeczywistości są jedynie mieszaniną cukrów, barwników i dodatków chemicznych. W związku z tym podczas zakupów warto zwrócić uwagę na oznakowanie, etykietę, nazwę, skład i pochodzenie produktu, aby w pośpiechu nie kierować się wyłącznie wyglądem i przypadkowo nie wybrać fałszywego miodu.

Wyróżniono ponad 300 rodzajów miodów. W zależności od surowca, z jakiego zostały wytworzone, miody można podzielić na nektarowe, spadziowe lub mieszane.  Najpopularniejsze są nektarowe, wśród których wyróżnia się m.in. miód rzepakowy, wrzosowy, gryczany (np. miód gryczany Miody Polskie), lipowy, akacjowy oraz manuka. Każdy z nich ma nieco odmienny wygląd oraz smak, natomiast skład i właściwości zdrowotne różnią się naprawdę nieznacznie. Coraz bardziej powszechne, łatwo dostępne i popularne stają się również miody ekologiczne.

Właściwości zdrowotne miodu

Właściwości zdrowotne miodu są znane i wykorzystywane od ponad 5 tys. lat. Już w starożytności stosowano go jako środek przyśpieszający gojenie ran, wzmacniający odporność oraz zmniejszający ryzyko i wspomagający leczenie wielu chorób. Współczesna nauka również zajmuje się badaniem właściwości i możliwości zastosowania naturalnego miodu. Choć wiele osób kojarzy go głównie jako produkt stosowany podczas infekcji, ma on zdecydowanie większy potencjał. Badania naukowe potwierdzają, że ma działanie:

• Antyoksydacyjne niweluje negatywne skutki stresu oksydacyjnego oraz działania wolnych rodników. Im ciemniejszy miód, tym większe właściwości antyoksydacyjne, 
• Przeciwdrobnoustrojowe miód działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo przede wszystkim ze względu na obecność enzymów oraz niskie pH. Najsilniejszymi właściwościami przeciwbakteryjnym charakteryzuje się miód manuka. Sprawdź np. miód manuka MGO 100+ nektarowy,
• Apoptotyczne oznacza to, że może wspomagać proces niszczenia komórek nowotworowych, 
• Przeciwzapalne obecne w miodzie flawonoidy i polifenole zmniejszają nasilenie stanu zapalnego, który jest czynnikiem ryzyka wielu chorób.

Miód na infekcje

Dzięki wspomnianym właściwościom miód może być pomocny w przypadku wielu problemów zdrowotnych. Najczęściej sięga się po niego przy pierwszych objawach infekcji takich jak katar, kaszel, ból gardła czy gorączka. Jedna z metaanaliz wykazała, że użycie miodu podczas infekcji górnych dróg oddechowych zmniejszało częstotliwość i intensywność kaszlu kolejno o 36% i 44%. Dlatego podczas przeziębienia suplementy na odporność i wzmocnienie warto uzupełnić dodatkiem miodu do napojów lub posiłków. 

Miód a cukrzyca

Wiele kontrowersji budzi wykorzystanie miodu u osób z cukrzycą. Z jednej strony, wskazane jest jego ograniczenie ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych, które po spożyciu powodują gwałtowne wahania glikemii. Z drugiej strony, coraz częściej pojawiają się badania sugerujące potencjalnie pozytywne działanie miodu. Okazuje się, że jego wpływ na glikemię jest prawdopodobnie niższy, niż dotychczas sądzono, dodatkowo ze względu na właściwości antyoksydacyjne może ochraniać komórki trzustki produkujące insulinę. Wymaga to jednak dalszych, dokładniejszych badań. 

Miód a choroby serca

Dzięki zawartości antyoksydantów i polifenoli miód może mieć potencjalne zastosowanie w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. W badaniach mówi się o jego działaniu poprawiającym przepływ krwi przez naczynia, zapobiegającym powstawaniu zakrzepów oraz utlenianiu cząsteczek LDL, czyli tzw. złego cholesterolu.  Wątpliwości może budzić kwestia wysokiej zawartości fruktozy w miodzie, której nadmiar jest czynnikiem ryzyka chorób serca. W badaniach na zwierzętach wykazano jednak, że miód, w porównaniu do czystej fruktozy, nie wpływał negatywnie na lipidogram.

Miód w kosmetyce

Miód wchodzi w skład wielu preparatów kosmetycznych. Kremy do twarzy i kosmetyki na trądzik z jego dodatkiem działają nawilżająco, łagodząco, regenerująco, przeciwzapalnie oraz przeciwstarzeniowo. Mogą też rozjaśnić przebarwienia i ujednolicać koloryt skóry. Miód świetnie sprawdza się również przy pękających spierzchniętych ustach. Można stosować go w postaci gotowych kosmetyków, ale polecany jest również do samodzielnego wykorzystania. Papka przygotowana z miodu i odrobiny oliwy może sprawdzić się np. jako regenerująca maseczka na twarz lub usta. Miód jest często stosowany także jako składnik domowych maseczek do włosów. 

Miód - zastosowanie w kuchni

Miód wykorzystywany jest przede wszystkim do słodzenia napojów, a także jako dodatek do posiłków na słodko, np. śniadaniowej owsianki. Nie są to jednak jedyne możliwości jego zastosowania, ponieważ równie dobrze pasuje do posiłków wytrawnych np. jako składnik sosów do sałatek lub mięs. Jest jednym ze składników popularnego na całym świecie sosu winegret. Wiele osób nie wyobraża sobie przygotowywania bez niego rozgrzewających, zimowych i jesiennych herbat, naparów ziołowych, ciast czy ciasteczek. 

Możliwości zastosowania miodu w kuchni jest bardzo wiele i tak naprawdę ogranicza Cię tylko wyobraźnia i Twój gust kulinarny. Stosując produkt w swojej kuchni, warto pamiętać o tym, że miody zauważalnie różnią się smakiem. Jeśli preferujesz delikatny, słodki smak wybierz miód rzepakowy Miody Polskie, a jeśli szukasz czegoś bardziej wyrazistego, świetnie sprawdzi się miód spadziowy Miody Polskie. Sprawdź również np. miód lipowy Miody Polskie lub miód wielokwiatowy, leśny Miody Polskie.

Warto jednak pamiętać o tym, że wysoka temperatura niweluje prozdrowotne działanie miodu. Właśnie dlatego jeśli zależy Ci nie tylko na jego smaku, ale również skorzystaniu z cennych właściwości, zadbaj o to, aby miód dodawać do lekko przestudzonych napojów i posiłków. Ich temperatura nie powinna przekraczać 60 stopni. 

Alergia na miód

Alergia na miód to jedna z najrzadziej występujących alergii. Wywołują ją obecne w miodzie alergeny, zwłaszcza pyłki kwiatowe, które mogą powodować nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. Alergia na miód występuje najczęściej u osób uczulonych również na inne pyłki np. traw, drzew, a jej objawy są bardzo niespecyficzne i na ogół łagodne. Obejmują najczęściej zmiany skórne (takie jak obrzęk ust, pokrzywka) i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (głównie biegunki), chociaż możliwe są również reakcje anafilaktyczne, będące bezpośrednim zagrożeniem życia.  

Miód w ciąży

Nie ma żadnych przeciwwskazań do spożywania miodu w trakcie ciąży. Tak naprawdę każdy rodzaj miodu jest dozwolony i bezpieczny. Może być dobrym i pomocnym sposobem na wzmocnienie odporności i łagodzenie przebiegu infekcji, kiedy niemożliwe jest przyjmowanie wielu leków. Z wykorzystaniem miody należy jednak uważać w przypadku występowania cukrzycy ciążowej lub nadmiernych przyrostów masy ciała. W wymienionych sytuacjach, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, którzy ocenią potencjalne korzyści i zagrożenia wynikające z obecności miodu w diecie.

Miód - przeciwwskazania 

Miód jest produktem stosunkowo bezpiecznym. Nie należy jednak podawać go dzieciom przed ukończeniem 1. roku życia, ponieważ może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum, czyli pałeczek jadu kiełbasianego. U tak małych dzieci mogą one powodować zatrucie i tzw. botulizm dziecięcy. Mimo wielu właściwości prozdrowotnych nie należy też zapominać, że miód jest skoncentrowanym źródłem kalorii oraz cukrów prostych, które w nadmiarze sprzyjają otyłości i chorobom cywilizacyjnym. Dlatego powinien stanowić dodatek i urozmaicenie do dobrze zbilansowanej diety, ale nie podstawę dbania o zdrowie. 

Miód - skutki uboczne

Dotychczas nie opisano i nie stwierdzono żadnych skutków ubocznych, ani działań niepożądanych wynikających ze spożycia miodu u osób bez alergii na pyłki kwiatowe. Nie ma też informacji o konkretnych, maksymalnych dawkach, których przekroczenie wywierać negatywny wpływ na zdrowie. Mimo to nie należy spożywać miodu bez ograniczeń, pamiętając o jego kaloryczności i zawartości cukrów prostych. 

Podsumowanie

Miód to produkt o bardzo szerokim zastosowaniu w lecznictwie, kosmetyce i kulinariach. Ma właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe, dzięki czemu sprawdza się w łagodzeniu objawów infekcji, ale również w przypadku poważniejszych problemach zdrowotnych. Warto jednak pamiętać, aby traktować go wyłącznie jako urozmaicenie diety, a nie remedium na wszystkie choroby. Miód należy również odpowiednio przechowywać, stosując się do zaleceń producenta. 

Źródła:

1. Kedzia B., Holderna Hedzia E., Alergenne działanie miodu pszczelego, Acta Agrobotanica, nr. 59, cz. 1 (2006)
2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r. w  sprawie szczegółowych wymagań w  zakresie jakości handlowej miodu (Dz.U. z 2003 r. nr 181, poz. 1773 ze zm.)
3. Polska Norma PN-88/A- 77626 Miód pszczeli
4. Samarghandian S., Farkhondeh T., Samini F., Honey and Health: A Review of Recent Clinical Research, Pharmacognosy Res, R. 9, cz. 2 (2017), s.121-127
5. Dubiago G., Nowak A., Klimowicz A., Wybrane właściwości miodu szczególnie przydatne w kosmetologii, Postępy fioterapii, 2008
6. Bąkowska M., Janda K., Właściwości prozdrowotne wybranych miodów, Pomeranian J Life Sci, R. 64, cz. 3 (2008), s. 147-150 
7. Chaplin S., Is honey effective for upper respiratory tract infection?, Prescriber, R. 32, nr 6 (2021), s. 29-31
8. Mandal M., Mandal S., Honey: its medicinal property and antibacterial activity, Asian Pac J Trop Biomed, R. 1, cz. 2 (2011), s. 154-160 
9. Idrus R., Sainik N., Nordin A., Cardioprotective Effects of Honey and Its Constituent: An Evidence-Based Review of Laboratory Studies and Clinical Trials, Int J Environ Res Public Health, R. 17, cz. 10 (2020)