Dynia – zastosowanie, działanie, właściwości

Dynia to niekwestionowany symbol jesieni. Wyróżnia się intensywnie pomarańczowym kolorem, delikatnym smakiem i wieloma walorami prozdrowotnymi. Znana jest także z uniwersalnych zastosowań kulinarnych. Najpopularniejsza odmiana dyni to dynia zwyczajna o owalnym kształcie i miękkim, soczystym miąższu. Co można przygotować z dyni? Jakie ma właściwości? Czy dynia może wywoływać alergie? Zobacz poniżej!

Ciekawostki o dyni i jej pochodzeniu

Dynia zwyczajna (z łac. Cucurbita pepo L.) jest rośliną z rodziny dyniowatych, którą uznaje się za jedną z najstarszych roślin uprawnych. Jej fragmenty liczące ok. 10 000 lat znaleziono w meksykańskiej jaskini Guilá Naquitz w stanie Oaxaca. Roślina naturalnie występuje w Ameryce Północnej i Południowej. Do Europy została sprowadzona około XVI w. za sprawą wypraw zapoczątkowanych przez Kolumba. 

Dynia to warzywo, które może przybierać owalny, podłużny lub dyskowaty kształt. Jej skórka jest gruba i twarda, natomiast miąższ miękki i mięsisty. Owłosione na brzegach liście mają charakterystyczny sercowaty kształt. We włóknistym środku dyni znajdują się jej pestki. Płożąca łodyga dyni osiąga ok. 10 cm. Dynia cechuje się także dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym. 

Odmianami dyni zwyczajnej są: kabaczek, patison oraz dynia makaronowa. Poza dynią zwyczajną popularnością cieszą się także dynia hokkaido, dynia piżmowa, dynia prowansalska oraz dynia olbrzymia. Roślina może także stanowić element dekoracyjny. W tym celu hoduje się niewielkie i kolorowe dynie ozdobne. 

Zobacz, np. Prostamer 1000, zimnotłoczony olej z pestek dyni + olej z rekina, suplement diety. 

Dynia – właściwości lecznicze

Dynia to niskokaloryczne warzywo – 100 g to około 30 kcal. Spożywanie dyni wpływa korzystnie na nasz stan zdrowia, głównie ze względu na wysoką zawartość beta-karotenu, potasu czy błonnika.

Sprawdź popularne kategorie

Dlaczego warto częściej uwzględniać dynię w swoim jadłospisie? 

• Witamina A i beta-karoten wspierają pracę narządu wzroku, 
• Zawarty w dyni potas wpływa na regulację ciśnienia tętniczego krwi, 
• Dynia jest bogata w składniki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym, 
• Dynia stanowi źródło karotenoidów, co wpływa na poprawę kondycji skóry i działa przeciwstarzeniowo, 
• Regularne spożywanie dyni zwiększa poziom cholesterolu HDL oraz redukuje poziom cholesterolu całkowitego, 
• Antyoksydanty obecne w dyni mają właściwości przeciwnowotworowe i wspierające pracę układu odpornościowego i nerwowego, 
• Dynia ma właściwości wspierające pracę układu pokarmowego. Zapobiega zaparciom, łagodzi stany zapalne jelit, a także działa przeciwwymiotnie. 

Prozdrowotne właściwości wykazują także pestki dyni. Stanowią źródło takich witamin i składników mineralnych, takich jak: 

• Sód,
• Cynk, 
• Selen, 
• Wapń, 
• Potas, 
• Miedź, 
• Żelazo, 
• Fosfor, 
• Chrom, 
• Magnez, 
• Witamina E, 
• Kwas foliowy.

Na uwagę zasługuje także olej z pestek dyni, który zawiera w sobie m.in. fitosterole, nienasycone kwasy tłuszczowe, skwalen i tokoferole. Dzięki tym składnikom wspiera pracę układu sercowo-naczyniowego i odpornościowego, a także wpływa na utrzymanie dobrej kondycji skóry. Polecany jest również w prewencji chorób układu moczowego i prostaty. Ze względu na wysoką zawartość związków biologicznie czynnych olej z pestek dyni zawierają niektóre suplementy na serce i cholesterol, a także te wspierające funkcjonowanie układu odpornościowego i moczowego.

Zobacz, np. BioLife ekologiczne Pestki dyni oraz olej z pestek dyni, tłoczony na zimno. 

Ze względu na wysoką zawartość związków biologicznie czynnych olej z pestek dyni zawierają niektóre suplementy na serce i cholesterol, a także te wspierające funkcjonowanie układu odpornościowego i moczowego.

Zobacz, np. BioLife ekologiczne Pestki dyni oraz olej z pestek dyni, tłoczony na zimno. 

Dynia – zastosowanie w kosmetyce

Ekstrakty, wyciągi i olejki z dyni są składnikiem wielu kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów.  

• Kremy do twarzy, maseczki, jak i kremy do ciała bazujące na składnikach pozyskiwanych z dyni sprawdzą się u osób z suchą i podrażnioną skórą. Kremy do rąk i stóp z dynią są polecane zwłaszcza w przypadku mocno zrogowaciałej skóry. 
• Wysoka zawartość beta-karotenu, witaminy A i C wpływa na wyrównanie kolorytu oraz łagodzenie drobnych zmian zapalnych. Składniki te dodatkowo działają przeciwstarzeniowo i regenerująco.  
• Wartym uwagi składnikiem jest także olej z pestek dyni, który znalazł swoje zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji włosów, a także twarzy. Jest on dodawany do serów na końcówki włosów oraz nawilżających odżywek.  
• W przypadku pielęgnacji twarzy stosowanie oleju z pestek dyni odbudowuje barierę hydrolipidową, poprawia nawilżenie skóry, a także działa łagodząco i wygładzająco.  
• Olej nadaje się dla każdego typu skóry. Co więcej, można go również dodawać do balsamów do ciała lub kremów do twarzy, aby wzmocnić ich działanie. 

Zastosowanie dyni w kuchni 

Wiele przepisów sezonu jesienno-zimowego bazuje na dyni.  

• Zwykle przed dodaniem jej do potraw należy ją wcześniej dokładnie obrać, a następnie podpiec lub ugotować, aby była miękka i kremowa.  
• Co ciekawe, niektóre gatunki dyni takie jak np. dynia prowansalska czy hokkaido można jeść też na surowo.  
• Dynia najlepiej komponuje się z korzennymi przyprawami, a także pozostałymi sezonowymi warzywami i owocami takimi jak np. pomarańcza, marchew, ziemniaki czy cukinia. 
• Miąższ z dyni nadaje się do przygotowania dżemów, konfitur, placuszków, muffinek oraz ciast. Można z niego przyrządzić również zupę krem, purée czy dyniowe gnocchi.  
• Wiele osób wykorzystuje dynię jako składnik farszu do pierogów czy chleba. Dynia może również stanowić bazę domowej roboty soków, syropów czy nalewek.  
• Ostatnio popularne stały się kawy z dodatkiem syropu z dyni. Nowością są także ketchupy na bazie dyni, a także makarony dyniowe. 

Dynia a alergia

Dynia jest uznawana za warzywo, które rzadko wywołuje reakcje alergiczne. W związku z tym często jest polecana osobom, które borykają się z problemem alergii bądź nietolerancji pokarmowych.  

• Jednak osoby uczulone na cukinię, ogórka czy melona powinny zachować ostrożność podczas spożywania dyni, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia alergii krzyżowej.  
• Do typowych objawów alergicznych po spożyciu dyni należą dolegliwości żołądkowo-jelitowe lub wysypka.  
• Do alergii krzyżowej może dojść także po spożyciu pestek dyni. W tym przypadku tyczy się to zwłaszcza tych osób, które są uczulone na pyłki traw oraz drzew. 

Dynia w ciąży 

Dynia jest warzywem, które powinno często pojawiać się w jadłospisie przyszłej mamy. To cenne źródło składników odżywczych, które wspierają zdrowie matki i dziecka.  

• Przede wszystkim dynia zawiera kwas foliowy, niezbędny dla rozwoju układu nerwowego płodu, potas, który reguluje ciśnienie oraz cynk wpływający na układ immunologiczny. 
• Dynia dodatkowo wspiera pracę układu pokarmowego i zapobiega zaparciom, które są częstą dolegliwością w czasie ciąży.  
• Ponadto jest lekkostrawna i łagodzi mdłości.  
• Co ważne warzywo to słabo kumuluje toksyny środowiskowe pochodzące m.in. ze sztucznych nawozów, dlatego jest dobrym wyborem dla kobiet w ciąży. Potrawy na bazie dyni można także spożywać podczas karmienia piersią. 

Warzywo to sprawdzi się również jako jeden z pierwszych posiłków dla niemowlaka podczas rozszerzania jego diety. Można z niej przygotować m.in. zupkę czy przecier. Dynia jest też składnikiem gotowych dań dla niemowląt. Zobacz, np. BoboVita dynia z kurczakiem i ziemniaczkami po 6 miesiącu życia lub Good Gout BIO obiadek dynia piżmowa z jagnięciną.  

Ciekawym pomysłem na posiłki dla małych dzieci jest dodawanie im do niektórych produktów dodatków smakowych na bazie m.in. dyni lub innych warzyw i owoców. Ich zadaniem jest oswojenie dziecka z nowymi smakami oraz uzupełnienie niezbędnych witamin i składników mineralnych. Sprawdź, np. HELPA Czary Mamy Bio Łyżka smaku dynia, brzoskwinia. 

Dynia – przeciwwskazania

Nie istnieją przeciwwskazania do spożywania dyni, jednakże w niektórych przypadkach warto ograniczyć jej ilość w diecie.  

• Tyczy się to m.in. osób z hiperkalemią, czyli nadmiarem potasu we krwi. Dynia jest jednym z lepszych źródeł tego pierwiastka, więc na czas leczenia hiperkalemii należy spożywać ją w niewielkich ilościach. 
• Wbrew powszechnej opinii dynię mogą natomiast spożywać osoby z cukrzycą i insulinoopornością. Dynia ma wysoki indeks glikemiczny, który wynosi 75. Jednak w 100 g dyni jest stosunkowo niewielka ilość węglowodanów – około 5 g, co ma duży wpływ na obniżenie ładunku glikemicznego. W tym przypadku ładunek glikemiczny dla dyni wynosi 3. W kontekście zaburzeń glikemii większe znaczenie ma ładunek glikemiczny niż indeks glikemiczny. 

Dynia – skutki uboczne

Spożywanie dyni jest bezpieczne dla zdrowia i nie wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych. To samo tyczy się pestek z dyni i oleju z pestek dyni. Warto jednak zaznaczyć, że te dwa produkty są źródłem tłuszczu, dlatego osoby borykające się z nadmierną masą ciała powinny spożywać je w umiarkowanych ilościach. 

Dynia – podsumowanie

Dynia to warzywo o wielu cennych właściwościach zdrowotnych i uniwersalnych zastosowaniach kulinarnych. Jej obecność w diecie wspiera procesy trawienia, wspomaga pracę narządu wzroku, a także dostarcza związków o właściwościach antyoksydacyjnych. Warto też podkreślić, że spożywanie dyni jest dla większości osób bezpieczne, ponieważ bardzo rzadko wywołuje objawy alergiczne i jej spożywanie nie wiąże się z wystąpieniem efektów ubocznych. Warzywo to mogą także spożywać kobiety w ciąży, karmiące oraz niemowlęta. Biorąc pod uwagę jej pozytywny wpływ na zdrowie, warto, aby dynia znacznie częściej gościła na stołach.

Źródła:

1. Azis A., i in., Pumpkin and Pumpkin Byproducts: Phytochemical Constitutes, Food Application and Health Benefits, https://pubs.acs.org/doi/epdf/10.1021/acsomega.3c02176, [dostęp 05.10.2023 r.]
2. Kates H. R., i in., Evolutionary and domestication history of Cucurbita (pumpkin and squash) species inferred from 44 nuclear loci, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1055790317301811, [dostęp 05.10.2023 r.]
3. Michalak M. i in., Możliwości wykorzystania w kosmetologii wybranych olejów roślinnych jako źródła karotenoidów, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2018/08/pf_2018_010-017.pdf, [dostęp 05.10.2023 r.]
4. Niewczas J. i in., Zawarto wybranych składników prozdrowotnych w owocach dyni olbrzymiej (Cucurbita Maxima), https://wydawnictwo.pttz.org/wp-content/uploads/2015/02/14_Niewczas.pdf, [dostęp 05.10.2023 r.]
5. Szwejda-Grzybowska J., i in., Wybrane wskaźniki wartości odżywczej i jakość sensoryczna dyni surowej i po upieczeniu, https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-0f27ce36-3136-4f3e-a625-7672df16cdf6/c/145-154.pdf, [dostęp 05.10.2023 r.]