Bergamotka – właściwości prozdrowotne, zastosowanie w kosmetyce i w kuchni

Bergamota to niepozorna roślina o wyjątkowych właściwościach. Wyróżnia się bogactwem witamin, minerałów, polifenoli, flawonoidów. Wykorzystuje się ją w produkcji żywności, medycynie, kosmetyce. Czym jeszcze się odznacza i dlaczego warto się nią zainteresować? Sprawdź, w naszym artykule!

Bergamotka – co to jest? 

Bergamotka, inaczej określana jako bergamota, należy do rodziny rutacae. Drzewo osiąga do 5 m wysokości. Posiada podłużne listki, białe kwiaty i zielonkawe owoce. Obecnie przeszło 90% Citrus bergamia pozyskuje się z Kalabrii w południowych Włoszech (stąd nazwa „Klejnot Kalabrii”). Pochodzenie rośliny nie jest do końca pewne. Przypuszcza się, że została odkryta w Grecji lub na Wyspach Kanaryjskich. Niektórzy uważają, że rozwinęła się we Włoszech jako mutacja innych cytrusów. Istnieją także hipotezy, że jej nazwa nawiązuje do hiszpańskiego miasta Berga, skąd kiedyś ją pozyskiwano (M. Nawarra, 2015).

Bergamotka stanowi hybrydę pomarańczy i cytryny. Ze skórki jej owoców wytwarza się olejek o wielu dobroczynnych właściwościach. Ponadto czerpie się z niej sok wyróżniający się bogactwem flawonów i flawonoidów. Ze względu na gorzki i cierpki smak owoc nie nadaje się do bezpośredniego spożycia. Stosuje się go jednak w przemyśle spożywczym, m.in. do wyrobu herbaty Earl Grey. Bergamota znajduje też zastosowanie w kosmetyce, farmacji i medycynie.

Bergamotka – właściwości lecznicze

Bergamotkawykazuje szerokie działanie terapeutyczne. Wspomaga leczenie wielu schorzeń, m.in. niweluje stany zapalne oraz wspiera redukcję cholesterolu. Wyróżnia się bogactwem substancji czynnych.

Właściwości przeciwutleniające bergamoty

Roślina dostarcza fitokompleksy, neutralizuje wolne rodniki oraz zapobiega uszkodzeniom oksydacyjnym komórek. Tym samym stanowi ważny element w profilaktyce zdrowotnej. W badaniu przeprowadzonym przez Domenico Trombettę i wsp. analizowano, w jaki sposób flawonoidy znajdujące się w skórce rośliny oddziałują na komórki śródbłonka żyły (HUVEC) narażonej na działanie cytokiny zapalnej TNF. Wykazano, że składniki aktywne bergamotki zabezpieczają przed stresem oksydacyjnym, aktywują czynniki transkrypcyjne NF-κB i w konsekwencji zwiększają żywotność komórek (Trombetta i wsp., 2010).

Bergamota a cholesterol

Wyciąg z bergamotki, który znajdziesz m.in. w suplemencie diety Bergamil Forte, pomaga na cholesterol. Normalizuje działanie niektórych enzymów uczestniczących w dystrybucji lipidów.  Prawdopodobnie przyczynia się także do większego wydalania cholesterolu razem z kałem, a jednocześnie zmniejsza jego wchłanianie za pośrednictwem jelit (Di Donna i wsp., 2009). Analiza badań klinicznych pokazuje, że polifenole bergamoty podawane w dawce od 500 do 1500 mg na dobę w czasie od 30 do 180 dni powodują obniżenie:

• Całkowitego cholesterolu (12,3 - 31,3%),
• Frakcji LDL-C (7,6 - 40,8%),
• Trójglicerydów (11,5 – 39,5%) (I. Lamiquiz-Moneo i wsp., 2020).

Sprawdź popularne kategorie

Bergamotka a występowanie zespołu metabolicznego

Zespół metaboliczny to ogół objawów zwiększających ryzyko miażdżycy i jej powikłań. Składają się na niego m.in.: otyłość brzuszna, wysoka glikemia, nadciśnienie tętnicze, wysoki cholesterol oraz stężenie trójglicerydów. Szacuje się, że zjawisko występuje u około 40% Europejczyków po ukończeniu 60. roku życia (Wożykowska-Kapłon, 2019). W terapii oprócz leków wspomagających funkcjonowanie układu krążenia stosuje się także suplementy i zioła na serce i cholesterol. Z licznych badań klinicznych wynika, że wyciąg z bergamoty, np. w formie suplementu diety Monolipid K, korzystnie wpływa na stan zdrowia.

Mollace i wsp. przeprowadzili randomizowane badanie zrealizowane metodą podwójnej ślepej próby. Pacjentom z hipercholesterolemią oraz zespołem metabolicznym podawano polifenole bergamoty (BFP) w dawkach 500 oraz 1000 mg/dobę i jednocześnie pilnowano, by ich dieta nie przekraczała 1600 kcal. Po 30 dniach terapii zaobserwowano:

• Niższy poziom cholesterolu całkowitego średnio o 24,7% przy dawce 500 mg oraz 28,1% przy dawce 1000 mg,
• Niższy poziom LDL-C średnio o 26,8% w grupie przyjmującej dawkę 500 mg i 33,2% u pacjentów przyjmujących 1000 mg BFP,
• Zmniejszenie trójglicerydów o 32,7% przy dawce 500 mg oraz 41% przy dawce 1000 mg,
• Obniżenie poziomu glukozy o 18,9% przy dawce 500 mg oraz 22,4% przy dawce 1000 mg,
• Poprawę przekrwienia reaktywnego w tętnicy ramiennej (co wskazuje, że BFP pozytywnie wpływa na śródbłonek naczyniowy).

Na podstawie otrzymanych danych autorzy badań wywnioskowali, że przyjmowanie doustnych suplementów diety z BFP działa porównywalnie do leczenia statynami. Ponadto minimalizuje stężenie glukozy we krwi i pomaga w kontrolowaniu stanów przedcukrzycowych. Wspiera również modulację biomarkerów odpowiedzialnych za ryzyko kardiometaboliczne (V. Molace, 2011). Preparaty zawierające polifenole bergamoty znajdziesz m.in. w kapsułkach Monolipid K Forte.

Sok z bergamotki a redukcja masy ciała

Inną z właściwości bergamotki jest również redukcja masy ciała, dlatego znajduje zastosowanie jako wsparcie w terapii osób otyłych. Wspomaga także leczenie  insulinooporności, jedno z zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Z badań A. S. Capomolla wynika, że preparaty zawierające sok z bergamotki (BPE-C) zwiększają wrażliwość komórek na insulinę i tym samym pomagają w kontrolowaniu wagi. Dowiedziono, że podawanie BPE-C u pacjentów z łagodną hiperglikemią i wskaźnikiem osocza AIP powyżej 0,34 przez 90 dni skutkuje zmniejszeniem:

• Glukozy na czczo o 18,1%,
• Trójglicerydów o 32%,
• Współczynnika insulinooporności HOMA-IR.

Dodatkowo badacze zaobserwowali:

• Redukcję masy ciała o 14,8%,
• Regulację poziomu leptyny i greliny odpowiadających za uczucie sytości i głodu (A.S. Capomolla, 2019).

Bergamotka w kosmetyce

Roślinę wykorzystuje się również w przemyśle kosmetycznym, m.in. do wyrobu perfum. Czym charakteryzuje się bergamotka? Jaki to zapach? Kompozycje z dodatkiem „Klejnotu Kalabrii” cechują się orzeźwiającą i cytrusową wonią. Często łączy się ją z aromatami drzewnymi lub korzennymi. Bergamotę  używa się również do wytwarzania balsamów do ciała, szamponów do włosów, kremów do twarzy. W jej składzie znajduje się bowiem linalol o właściwościach antyseptycznych, łagodzących i przeciwzapalnych.

Bergamotka – zastosowanie w kuchni

Owoc nie nadaje się do bezpośredniego spożycia ze względu na cierpki i gorzki smak. Wyróżnia się natomiast wyjątkowym aromatem uzyskanym dzięki zawartości linalolu i octanu cytru (M. Nawarra, 2015). Z tego względu bergamotka suszona jest wykorzystywana do wyrobu herbat. Pochodne rośliny służą ponadto do oraz aromatyzowanych produktów spożywczych. „Klejnotu Kalabrii” używa się również w celu konserwowania potraw.

Sprawdź, czym charakteryzuje się skrzyp polny.

Bergamotka w herbacie a jej właściwości - dlaczego warto sięgać po taki napar?

Jeśli wiesz, jak pachnie bergamotka, z pewnością nie dziwi Cię, że stosuje się ją do poprawy walorów smakowych napojów. Do najpopularniejszych kompozycji zalicza się Earl Grey stanowiąca połączenie herbaty czarnej i olejku bergamoty. Napar korzystnie wpływa na zdrowie. Udowodniono, że systematyczne spożywanie czarnej herbaty minimalizuje ryzyko pojawienia się zaburzeń układu sercowo-naczyniowego (E.J. Gardner, 2007). Z kolei aromaty bergamotki działają uspokajająco i rozluźniająco (M. Nawarra, 2015).

Bergamotka a alergia

Bergamotka może wywoływać reakcje alergiczne. Jeśli masz skłonność do uczuleń, ostrożnie korzystaj z produktów posiadających w składzie pochodne „Klejnotu Kalabrii”. Zanim zastosujesz perfumy, kremy lub inne wyroby zawierające aromatyczną bergamotę, przeprowadź na swojej skórze próbę. Sprawdź, czy dany kosmetyk powoduje wystąpienie reakcji alergicznych.

Sprawdź preparaty na alergie.

Bergamota w ciąży

Brakuje badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania produktów zawierających bergamotę przez kobiety w ciąży oraz w trakcie laktacji. Z tego względu nie zaleca się spożywania artykułów spożywczych ani aplikowania na ciało kosmetyków posiadających w składzie owoce Citrus Bergamia. Jeśli oczekujesz na dziecko, zrezygnuj również z picia czarnej herbaty Earl Grey wzbogaconej o olejki eteryczne z bergamoty.

Bergamotka - przeciwwskazania

Przyjmowanie preparatów posiadających sok z bergamotki jest bezpieczne pod warunkiem, że przestrzegasz zaleceń producenta. Pamiętaj jednak, aby skonsultować się z lekarzem, jeśli zażywasz leki obniżające cholesterol oraz wspomagające pracę układu sercowo-naczyniowego. Do przeciwwskazań związanych z przyjmowaniem produktów na bazie wyciągu z bergamoty zaliczają się:

• Ciąża i karmienie piersią,
• Wiek poniżej 18 lat,
• Nietolerancja na substancje czynne znajdujące się w bergamotce,
• Przyjmowanie niektórych lekarstw.

Preparaty z bergamotką – skutki uboczne

Produkty z dodatkiem bergamotki charakteryzują się bardzo dobrą tolerancją organizmu i rzadko wywołują skutki uboczne. Musisz jednak pamiętać, że ich przyjmowanie nie może zastąpić prawidłowo zbilansowanej diety oraz ruchu. W przypadku występowania problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń lipidowych lub zespołu metabolicznego, zasięgnij porady lekarskiej. Pamiętaj, by zwrócić uwagę na skład suplementów diety. Produkty nie powinny zawierać sztucznych barwników, glutenu, kazeiny, żelatyny, a także substancji słodzących.

Wykorzystaj prozdrowotne walory bergamotki!

Bergamotkę nie bez powodu określa się mianem „Klejnotu Kalabrii”. Wyróżnia się wszechstronnym działaniem oraz bogactwem polifenoli, witamin i składników mineralnych. Pomaga m.in. w obniżeniu cholesterolu, trójglicerydów, glukozy. Pozytywnie wpływa na normalizację wrażliwości komórek na insulinę, a tym samym wspiera w walce z otyłością. Ceni się ją również za właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Ponadto roślina odznacza się niesamowitym aromatem wykorzystywanym w przemyśle kosmetycznym i spożywczym.

Źródła:

1. Nawarra, C. Mannuci, M. Delno i in., Citrus bergamia essential oil: from basic research to clinical application, w: Frontiers in Pharmacology, 03/2015. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphar.2015.00036/full, [dostęp 11.04.2023].
2. Świerczyńska, Bergamotka: skarbnica witaminy C. Właściwości, zastosowanie, w: Wprost, 16.03.2021, [https://odzywianie.wprost.pl/zywienie/10430064/bergamotka-dzialanie-zastosowanie-wlasciwosci.html, dostęp 13.04.2023].
3. Trombetta, F. Cimino, M. Cristiani i in., In vitro protective effects of two extracts from bergamot peels on human endothelial cells exposed to tumor necrosis factor-alpha (TNF-alpha), w: Journal of Agricultural and Food Chemistry, 07, 28;58(14):8430-6, 2010.
4. Lamiquiz-Moneo,J. Giné-González, S. Alisente i in., Effect of bergamot on lipid profile in humans: A systematic review, w: Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 60/2020, [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10408398.2019.1677554, [dostęp 11.04.2023].
5. Di Donna, G. De Luca, F. Mazzotti, A. Napoli, R. Salerno, D. Taverna, G. Sindona, Statin-like principles of bergamot fruit (Citrus bergamia): isolation of 3-hydroxymethylglutaryl flavonoid glycosides, w: Journal of Natural Products, 07, 2009.
6. Mollace i wsp., Hypolipemic and hypoglycaemic activity of bergamot polyphenols: from animal models to human studies, w: Fitoterpia 04, 82 (3), 2010.
7. Wożakowska-Kapłon, Nowe możliwości terapii osób z zespołem metabolicznym, w: Folia Cardiologica, 14 (3), 2019.
8. Capomolla, E. Janda, S. Paone, Atherogenic Index Reduction and Weight Loss in Metabolic Syndrome Patients Treated with A Novel Pectin-Enriched Formulation of Bergamot Polyphenols, w: Nutrients, 06, 11 (6), 2019).
9. J. Garner, C.H. Ruxton, A.R. Leeds, Black tea helpful or harmful? A review of the evidence, w: European Journal of Clinical Nutrition, 01, 61 (1), 2007.