Propolis – zastosowanie, działanie, właściwości

Propolis, czyli "kit pszczeli", jest lepką, żywiczną substancją wytwarzaną przez pszczoły, wykazującą przydatne właściwości i zastosowania. Charakteryzuje się naturalnym działaniem przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i przeciwwirusowym, w efekcie czego skupia na sobie uwagę osób poszukujących naturalnych sposobów wspierania zdrowia. Jeśli chcesz poznać właściwości propolisu i dowiedzieć się, jakie korzyści mogą płynąć z regularnego stosowania preparatów z propolisem, koniecznie czytaj dalej.  

Ciekawostki i pochodzenie propolisu

Propolis, czyli kit pszczeli to końcowy produkt działalności pszczół. Samo słowo pochodzi z języka greckiego i składa się z dwóch członów: "pro", co oznacza "przed" oraz "polis", które oznacza "miasto" lub "skupisko". Odnosi się do substancji wykorzystywanej przez pszczoły do uszczelniania ula, dezynfekcji powierzchni, naprawy uszkodzeń oraz ochrony przed mikroorganizmami i pasożytami. Propolis tworzy naturalną barierę antybakteryjną i przeciwwirusową, wspomagającą zdrowie i higienę wewnątrz gniazda.

Jak powstaje propolis?  

• Pierwszym etapem jest zebranie przez pszczoły żywic drzewnych (między innymi z topoli, wierzby, brzozy, dębu, jodły czy sosny) i pyłków kwiatowych, które następnie zostają przeniesione do wnętrza ula. 
• Do rozkładu i przetworzenia zebranego surowca owady wykorzystują enzymy obecne w ślinie, produkowane przez gruczoły gardzielowe oraz inne wydzieliny, takie jak woski pszczele, co nadaje substancji charakterystycznej lepkości. 
• Propolis może być również wytwarzany bezpośrednio w miejscu pozyskania materiału i transportowany do ula na tylnych odnóżach owada. 

Cechy charakterystyczne propolisu 

W niskich temperaturach propolis jest kruchy i trudny do formowania. Czynnikiem odpowiadającym za miękkość i plastyczność substancji jest ciepło. Pod wpływem temperatury ciała owadów staje się elastyczny i podatny na kształtowanie. Konsystencja, zabarwienie i właściwości propolisu mogą się różnić w zależności od jego składu chemicznego, zawartości wosków pszczelich i innych składników, a także warunków środowiskowych, w których został zebrany. 

• Kit pszczeli charakteryzuje się korzennym zapachem.  
• Ze względu na swój skład nie rozpuszcza się w wodzie, jednak bardzo dobrze łączy się z alkoholem, który jest organicznym rozpuszczalnikiem.  
• Należy podkreślić, że każda partia propolisu jest niepowtarzalna.  

Zarówno kolor, jak i ilość znajdujących się w składzie substancji biologicznie aktywnych, determinują takie czynniki jak rodzaj rośliny, z której owady pozyskały żywicę, położenie geograficzne czy warunki środowiskowe. Na modyfikację składu chemicznego wpływają również enzymy znajdujące się w ślinie. Wiadomo jednak, że niemal 50% składu propolisu to żywice. Oprócz tego mamy tu również wosk pszczeli, olejki eteryczne i pyłek pszczeli, a dokładniejsze analizy wskazują na obecność ponad 300 różnych substancji aktywnych biologicznie, w tym witaminy i minerały, flawonoidy czy terpenoidy. 

Propolis – właściwości lecznicze

Prozdrowotne działanie propolisu wykorzystywane były już w starożytności, między innymi jako remedium na trudno gojące się rany, uszkodzone tkanki, ropne zapalenia skóry czy owrzodzenia. Z tej właściwości czerpie również współczesna medycyna, a kit pszczeli jest jednym ze składników preparatów aplikowanych w celu regeneracji i przyspieszenia odnowy naskórka. 

Propolis znajdziesz go w formulacjach takich produktów jak:

• Virde Propolis 20% Spray do zmiękczania stwardniałej skóry, łagodzenia podrażnień, a także skutków oparzeń czy ukąszeń owadów, 
• Puder propolisowy 7% o działaniu wygładzającym i ochronnym, 
• Propolis, maść 3% na otarcia, oparzenia termiczne, owrzodzenia i inne trudno gojące się rany. 

Propolis stosowany jest również jako pomoc w leczeniu przeziębienia. Jego właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe pomagają w zwalczaniu drobnoustrojów odpowiedzialnych za infekcje organizmu. Produkty z dodatkiem propolisu, takie jak tabletki i syropy na przeziębienie, łagodzą dokuczliwe objawy, w tym ból gardła, kaszel i katar, wspierając proces gojenia i łagodząc stany zapalne.  

Kolejnym obszarem, który czerpie z właściwości propolisu, jest stomatologia. Preparaty uzupełnione o kit pszczeli hamują wzrost i rozwój bakterii odpowiedzialnych za próchnicę zębów, choroby przyzębia i infekcje jamy ustnej. w związku z czym wspierają utrzymanie higieny jamy ustnej i ograniczają ryzyko infekcji bakteryjnych. Substancję znajdziesz między innymi w składzie pasty do zębów, np. Coslys wybielająca pasta do zębów z propolisem bio, która łagodzi podrażnienia dziąseł i chroni przed rozwojem płytki nazębnej czy w preparatach do płukania ust. 

Propolis w kuchni

Propolis nie ma zbyt wielu zastosowań w kuchni, głównie z uwagi na jego silny, korzenny smak i aromat, a także lekką goryczkę. Zazwyczaj traktowany jest jako uzupełnienie niektórych dań lub napojów, w celu dostarczenia dodatkowych korzyści zdrowotnych. Można również kupić gotowe produkty z kitem pszczelim, np. GAL Miód nektarowy wielokwiatowy z propolisem, polecany głównie w okresie jesienno-zimowym, jako źródło energii i pozytywnych właściwości dla organizmu. 

Najbardziej znanym sposobem na wykorzystanie propolisu jest przygotowanie na jego bazie nalewki, która jest uniwersalnym specyfikiem na wiele dolegliwości, w tym przeziębienie, stany zapalne organizmu, a także problemy jelitowe i trawienne. Należy przy tym pamiętać o ograniczeniach i przeciwwskazaniach, ale też o tym, że nalewka z propolisu zawiera alkohol, dlatego najlepiej spożywać ją z umiarem. 

Jak przygotować nalewkę z propolisu? 

• Potrzebujesz czystego propolisu w postaci kawałków lub granulek, alkoholu spożywczego o wysokim stopniu czystości (spirytus spożywczy lub wódka) oraz wody oczyszczonej lub przegotowanej. 
• Powszechnie stosowaną proporcją jest około 1 część propolisu na 5-6 części alkoholu i wody. Możesz dostosować tę proporcję w zależności od preferencji i zamierzonych efektów. 
• Umieść propolis w słoju, a następnie zalej go mieszanką alkoholu i wody. Proporcje alkoholu do wody mogą się różnić, na przykład 70% alkoholu i 30% wody. Zamknij słoik szczelnie i umieść go w ciemnym i chłodnym miejscu. 
• Pozostaw do ekstrakcji przez około 2-4 tygodnie, okresowo potrząsając słoikiem. 
• Po zakończeniu procesu ekstrakcji przecedź nalewkę za pomocą gazy, aby usunąć większe cząstki propolisu i uzyskać klarowny płyn. 
• Nalewkę przechowuj w ciemnym i szczelnym pojemniku, chroniąc przed światłem i wilgocią, aby zachować jakość i trwałość.

Propolis w kosmetyce

Jednym z obszarów, w którym dostrzeżono unikalne właściwości substancji i potencjalne korzyści dla skóry jest przemysł kosmetyczny. Branża doceniła jego działanie przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwutleniające, a także mnogość wartościowych substancji aktywnych, przekładających się na potencjał kondycjonujący skórę. Biorąc pod uwagę wspomniane czynniki, wiele firm kosmetycznych włącza propolis do formulacji swoich produktów, takich jak kosmetyki do pielęgnacji ciała, kremy do twarzy, toniki, maseczki czy kremy do stóp. 

Dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym wspiera walkę z trądzikiem i pomaga w redukcji stanów zapalnych skóry, co wykorzystano w opracowywaniu składów produktów na problemy dermatologiczne. Z kolei w balsamach do ciała i kremach do ciała wspiera regenerację komórek skóry, łagodzi podrażnienia, przyspiesza gojenie ran i wspomaga procesy naprawcze skóry. Działa także jako naturalny konserwant, pomagając w zachowaniu trwałości kosmetyków. 

Propolis a alergia 

Kit pszczeli może wywoływać reakcje alergiczne, zwłaszcza u osóbuczulonych na inne produkty pochodzące od pszczół. U takich pacjentów stosowanie propolisu w postaci preparatów miejscowych może prowadzić do objawów takich jak zaczerwienienie skóry, pojawienie się wyprysków i swędzenie. U osób uczulonych na alergeny obecne w kicie pszczelim, spożycie substancji może wywoływać nudności, biegunkę, bóle brzucha i stan zapalny jamy ustnej.  

Propolis w ciąży 

Choć kit pszczeli jest produktem naturalnym, to stosowanie go w ciąży wymaga ostrożności, ponieważ nie ma wystarczającej liczby badań dotyczących przyjmowania propolisu przez ciężarne. Z uwagi na potencjalne działanie substancji na układ immunologiczny i możliwość wywołania reakcji alergicznych, niektórzy lekarze zalecają unikanie propolisu w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze. Istnieje również ryzyko, że propolis może wpływać na rozwój płodu, a po porodzie być przekazywany wraz z mlekiem matki podczas karmienia piersią. Jak zawsze, wszelkie wątpliwości i pytania najbezpieczniej rozwiać u lekarza specjalisty, który precyzyjnie oceni indywidualne okoliczności i wskaże odpowiednie zalecenia.

Propolis – przeciwwskazania

Wprowadzając nową substancję do swojej diety lub do stosowania miejscowego, zawsze należy zidentyfikować sytuacje, w których może istnieć ryzyko niepożądanych reakcji ze strony organizmu, dlatego przed użyciem weź pod uwagę pewne przeciwwskazania. Wśród przeciwwskazań wymienia się między innymi: 

• alergię i nadwrażliwość, 
• interakcje lekowe, 
• astmę i choroby dróg oddechowych, 
• ciążę i karmienie piersią. 

Zobacz Propolis Plus, suplement diety. 

Propolis – skutki uboczne 

Jakie skutki uboczne diagnozuje się najczęściej? Zazwyczaj obejmują głównie reakcje alergiczne, takie jak wysypka, świąd, obrzęk czy trudności w oddychaniu. U osób nadwrażliwych substancja może przyczynić się do problemów żołądkowo-jelitowych, w tym nudności, wymiotów lub bólu brzucha. Jeśli po przyjęciu propolisu zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy, przerwij stosowanie i skonsultuj się z lekarzem. 

Podsumowanie

Propolis to naturalny produkt pszczeli o różnorodnych właściwościach, wykorzystywany przez owady do konstrukcji ula oraz ochrony przed drobnoustrojami. Doceniany ze względu na swoje działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające, znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej, kosmetologii oraz jako dodatek do niektórych produktów spożywczych. Zanim jednak wprowadzisz propolis do swojej diety, zwróć uwagę na potencjalne przeciwwskazania i wykluczenia.

Źródła:

1. I. Przybyłek, T. M. Karpiński, Antibacterial Properties of Propolis, https://www.mdpi.com/1420-3049/24/11/2047 [dostęp 01.07.2023 r.] 
2. J. M. Sforcin, Propolis and the immune system: a review, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874107002474 [dostęp 01.07.2023 r.] 
3. G. A. Burdock, Review of the biological properties and toxicity of bee propolis (propolis), https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0278691597001452 [dostęp 01.07.2023 r.] 
4. M. Siuda, J. Wilde, Nowoczesne metody pozyskiwania kitu pszczelego [dostęp 01.07.2023 r.]