Kwas salicylowy - właściwości i zastosowanie

Kwas salicylowy to organiczny związek o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i antybakteryjnych. Znajduje zastosowanie głównie w medycynie i kosmetologii. Pochodzi z kory wierzby, ale obecnie jest produkowany syntetycznie. Wykorzystuje się go w leczeniu chorób skóry, takich jak trądzik, łuszczyca czy łojotokowe zapalenie skóry oraz w kosmetykach do usuwania zrogowaciałego naskórka. Poznaj wszystkie właściwości kwasu salicylowego. 

Kwas salicylowy - co to?

Kwas salicylowy (Salicylic Acid)to organiczny związek chemiczny o wzorze C7H6O3, który należy do grupy hydroksykwasów, a dokładnie do grupy beta-hydroksykwasów BHA. Co ciekawe, jest jedynym kwasem BHA wykorzystywanym w branży kosmetycznej. 

• Naturalnie występuje w wielu roślinach, między innymi w kwiatach rumianku, malinach czy korze topoli, odpowiadając za ich prawidłowy wzrost i rozwój. 
• Po raz pierwszy wyodrębniony został z kory wierzby, jednak aktualnie na skalę przemysłową pozyskuje się go głównie na drodze syntezy chemicznej. 
• Kwas salicylowy jest związkiem słabo rozpuszczalnym w wodzie, natomiast bardzo dobrze rozpuszczalnym w tłuszczach, dlatego bez problemu przenika do mieszków włosowych i łagodzi stany zapalne. 
• W medycynie kwas salicylowy wykorzystuje się jako lek przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy. Jest składnikiem wielu preparatów farmakologicznych, takich jak tabletki przeciwbólowe, leki przeciwreumatyczne oraz przeciwgorączkowe. Jedna z pochodnych kwasu salicylowego, czyli kwas acetylosalicylowy to nic innego, jak popularna i często stosowana aspiryna.
• Kwas salicylowy to także popularny składnik kosmetyków. Ze względu na swoje właściwości keratolityczne, związek często stosuje się do usuwania zrogowaciałego naskórka i wygładzania. Można go znaleźć w formulacjach wielu produktów do pielęgnacji skóry, takich jak kremy, peelingi, toniki czy żele do mycia twarzy.

Kwas salicylowy - właściwości 

Kwas salicylowy to substancja posiadająca wiele ważnych właściwości farmakologicznych i kosmetycznych. Do jego kluczowych cech należy zdolność do rozpuszczania keratyny (białka występującego w naskórku), rozpuszczania sebum nagromadzonego w gruczołach łojowych i rozluźniania połączeń międzykomórkowych. W efekcie czego substancja usuwa zanieczyszczenia nagromadzone na skórze. Działanie to, w połączeniu z właściwościami antybakteryjnymi, sprawiło, że kwas salicylowy skutecznie leczy trądzik oraz wspomaga pielęgnację skóry tłustej, mieszanej i problematycznej. 

Jakie jeszcze właściwości ma kwas salicylowy? 

• Przenika przez warstwę łojową, dzięki czemu oczyszcza skórę z zaskórników,
• Zwęża pory i zmniejsza ich widoczność,
• Zmniejsza produkcję sebum,
• Rozjaśnia przebarwienia i zmiany pigmentacyjne,
• Leczy blizny,
• Pobudza odnowę skóry,
• Redukuje drobne zmarszczki,
• Przyspiesza złuszczanie naskórka,
• Wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne i bakteriobójcze,
• Zapobiega wrastaniu włosków,
• Zmniejsza przetłuszczanie się skóry głowy,
• Zwalcza łupież. 

Kwas salicylowy - zastosowanie

Z uwagi na swoje różnorodne właściwości kwas salicylowy często uzupełnia składy kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry z problemem nadmiernego przetłuszczania, wypryskami, przewlekłymi dermatozami, takimi jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry. Z działania związku będą również zadowolone osoby dojrzałe borykające się z poszarzałą, pozbawioną blasku, wiotką skórą z widocznymi oznakami starzenia. 

Kwas salicylowy znajdziesz głównie w produktach przeznaczonych do pielęgnacji skóry twarzy, np. w maseczkach do twarzy czy serum do twarzy, jednak nie tylko, ponieważ producenci wzbogacają nim również szampony przeciwłupieżowe oraz produkty do pielęgnacji stóp, np. plastry na odciski oraz maski do stóp o właściwościach złuszczających.

Warto podkreślić, że działanie preparatu z zawartością kwasu salicylowego warunkuje stężenie substancji w konkretnym produkcie. W kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji domowej wykorzystuje się głównie stężenie 1-2%. W profesjonalnych peelingach chemicznych wykonywanych w gabinetach kosmetologicznych stosuje się kwas salicylowy o stężeniu od 10 do 30%. Efektem zabiegu jest intensywne złuszczanie naskórka, głębokie oczyszczenie porów i zmniejszenie zaskórników.

W jakich produktach drogeryjnych znajdziesz kwas salicylowy?

• Krem pienisty bez mydła Sesderma Salises do oczyszczania i długotrwałego matowienia skóry,
• Ampułki z kwasem salicylowym LookDore IB+Matt Dermopurifying Technology o wegańskiej, skoncentrowanej formule, do codziennego stosowania,
• Serum skoncentrowane serum do twarzy z 2% kwasem salicylowym i drzewem herbacianym Skincyclopedia Face do cery tłustej i mieszanej,
• Serum do twarzy z kwasem salicylowym 2% Nacomi Next Level No More Pores, które złuszcza martwy naskórek i zmniejsza niedoskonałości,
• Plastry na odciski z kwasem salicylowym Dr. Max,
• Szampon keratolityczny z kwasem salicylowym (3%) i ichtiolem Paraderm salic do pielęgnacji skóry głowy z problemem nadmiernego przetłuszczania się włosów, łupieżu, oraz łojotoku. 

Jak często stosować kwas salicylowy? 

Częstotliwość stosowania kwasu salicylowego różni się w zależności od rodzaju i przeznaczenia konkretnego preparatu. Jest ona również następstwem stężenia kwasu w danym produkcie. Amerykańska Instytucja Mayo Clinic działająca w branży medycznej stworzyła szczegółowe wytyczne dotyczące poprawnego stosowania miejscowego kwasu salicylowego:

• Żel o stężeniu 0,5-5% raz dziennie,
• Mydło - stosować według potrzeby,
• Maść 3-6% miejscowo, według potrzeby,
• Roztwór 0,5-2% można stosować 1 do 3 razy dziennie,
• Balsam 1-2% można stosować  1 do 3 razy dziennie.

Podobnie jak z każdym innym składnikiem, najważniejsze jest trzymanie się zaleceń producenta konkretnego kosmetyku. To, jak często należy aplikować kwas salicylowy na twarz, zależy również od rodzaju skóry. Z natury grubsze typy cery, np. tłuste, mieszane i trądzikowe lepiej zniosą kontakt z substancją, podczas gdy wrażliwe i suche mogą zareagować podrażnieniem. Niezależnie od rodzaju skóry zaleca się, by przed pierwszym zastosowaniem wykonać próbę uczuleniową i odczekać ok. 24 godziny. Jeśli po tym czasie nie zauważysz niepokojących zmian, zaaplikuj kosmetyk na twarz, jednak zawsze zgodnie ze wskazaniami producenta, dermatologa lub kosmetologa.

Kwas salicylowy - z czym nie łączyć?

Stosowanie kosmetyków z kwasem salicylowym przynosi mnóstwo korzyści dla skóry, ale, nie powinno się go zestawiać z niektórymi składnikami aktywnymi. Połączenie ich w jednej rutynie pielęgnacyjnej mogłoby wywołać podrażnienia lub zmniejszyć efektywność poszczególnych substancji.

Z czym nie łączyć kwasu salicylowego?

• Retinolem - może spowodować zaburzenia w równowadze lipidowej skóry, 
• Witaminą C - obniża skuteczność działania,
• Innymi kwasami z grupy kwasów AHA, np. glikolowym, migdałowym czy mlekowym (jeśli w formulacji kosmetyku znajduje się połączenie kwasów z różnych grup, uznaje się, że jest to zestawienie bezpieczne dla skóry) - zwiększa ryzyko podrażnień,
• Niacynamidem (witaminą B3) - nieodpowiednie pH dla działania tego składnika aktywnego.

Z czym łączyć kwas salicylowy? 

Kwas salicylowy wzmacnia działanie niektórych substancji aktywnych, umożliwiając im dotarcie do głębszych warstw skóry. Przykładowe związki, które bardzo dobrze funkcjonują w towarzystwie kwasu salicylowego to między innymi:

• Kwas hialuronowy,
• Ceramidy,
• Kwas azelainowy,
• Gliceryna,
• Pantenol, czyli witamina B5.

W tym miejscu muszę wspomnieć o jeszcze jednej substancji, którą należy stosować razem z kwasem salicylowym, a mianowicie - filtrach przeciwsłonecznych. Co ciekawe, sam związek nie jest fotouczulający i nie uwrażliwia skóry na słońce. Złuszczenie naskórka występujące wskutek stosowania preparatów z kwasem salicylowym, może spowodować jego ścieńczenie, a w konsekwencji - większą podatność na powstawanie przebarwień i poparzeń słonecznych. W związku z tym podczas kuracji omawianym kwasem BHA, stosuj kremy z SPF. Najlepiej, by był to faktor na poziomie SPF 50. Aplikuj go na skórę codziennie, szczególnie podczas dużej aktywności słońca.

Kwas salicylowy - przeciwwskazania 

Kosmetyki z kwasem salicylowym są zazwyczaj dobrze tolerowane, jednakże nie każdy może je stosować. Co ważne, kwas salicylowy jest delikatny dla skóry, nie podrażnia jej, nie przesusza, nie wywołuje pieczenia. Musi być jednak użyty w odpowiednim stężeniu i formule. Wśród przeciwwskazań do aplikowania preparatów z kwasem salicylowym wymienia się między innymi:

• Wrażliwość na salicylany,
• Otwarte rany, 
• Ciążę i karmienie piersią,
• Cerę suchą, wrażliwą, skłonną do podrażnień.

Kwas salicylowy - skutki uboczne 

Skutki uboczne występujące wskutek stosowania produktów z zawartością kwasu salicylowego, bezpośrednio związane są z użyciem zbyt wysokiego stężenia substancji aktywnej lub niewłaściwą aplikacją, niezgodną z zaleceniami producenta. Przy wrażliwości na salicylany może wystąpić znaczne podrażnienie skóry, a w skrajnych przypadkach aplikacja może zakończyć się wstrząsem anafilaktycznym. Zastosowanie kwasu salicylowego na otwarte rany może zaostrzyć istniejący stan zapalny. Niewskazane jest również stosowanie bardzo wysokich stężeń na własną rękę, ponieważ źle wykonany peeling chemiczny może skutkować poparzeniem oraz pozostawić na skórze nieestetyczne blizny.

Podsumowanie

Kwas salicylowy to związek chemiczny, który ma bardzo szerokie zastosowanie w medycynie i kosmetyce. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbólowym i keratolitycznym jest skutecznym lekiem na wiele schorzeń skórnych, takich jak trądzik czy łuszczyca. W kosmetyce natomiast kwas salicylowy pomaga pozbyć się zrogowaciałego naskórka, poprawiając wygląd i kondycję skóry. Ze względu na potencjalnie drażniące właściwość, stosuj go z umiarem, w odpowiednio dobranych stężeniach i zgodnie z zaleceniami producenta.

Źródła:

1. Mayo Clinic, Salicylic Acid (Topical Route), https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/salicylic-acid-topical-route/proper-use/drg-20066030 [dostęp 20.02.2023]
2. N. Moczulewska, A. Mańkowska, Zastosowanie kwasu salicylowego w terapii skóry trądzikowej, http://wydawnictwo.wseit.edu.pl/wp-content/uploads/2020/06/Zastosowanie-kwasu-salicylowego-w-terapii-sk%C3%B3ry-tr%C4%85dzikowej.pdf [dostęp 20.02.2023]
3. G. Grynkiewicz, J. Hennig, Związki naturalne w farmacji i medycynie. Kwas salicylowy i fenolokwasy, http://eprints.ibb.waw.pl/16/1/SA_Standardy_Medyczne_2010.pdf [dostęp 20.02.2023]
4. Laboratoria.net, Charakterystyka kwasu salicylowego, http://laboratoria.net/pdf/?get=L2FydHlrdWwvX2l0ZW0sMjMwNDQscmlkLCxwcmludCwxLHBkZiwxLmh0bWw= [dostęp 20.02.2023]