Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Zaczerwienienie, dokuczliwa suchość i świąd skóry to charakterystyczne objawy AZS, czyli atopowego zapalenia skóry. Choć AZS może dotknąć osoby w każdym wieku, to aż 20% zachorowań występuje u niemowląt i młodszych dzieci. Schorzenie może mieć różny stopień nasilenia, a jego symptomy mogą nawracać i ustępować. Poznaj przyczyny i metody leczenia AZS.

Co to jest AZS u dziecka?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą dermatologiczną o podłożu alergicznym, a jej objawy obserwuje się głównie w wieku niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie.

• Pierwsze symptomy pojawiają się zazwyczaj między 3. a 6. miesiącem życia i najczęściej zanikają samoczynnie po okresie dojrzewania, choć atopia może rozwinąć się również u dorosłych.
• AZS jest chorobą przewlekłą, z etapami zaostrzeń i remisji, charakteryzującą się skłonnością do nadmiernego wysuszenia i swędzenia skóry, co jest niezwykle dokuczliwe szczególnie dla maluchów.
• Warto zaznaczyć, że atopowe zapalenie skóry (AZS) nie jest chorobą zakaźną. Chociaż typowe objawy AZS, takie jak zaczerwienienie, suchość, łuszczenie i swędzenie skóry, mogą być widoczne i nieestetyczne, to ich źródłem nie są bakterie, wirusy czy grzyby. Atopia jest wynikiem skomplikowanej interakcji wielu czynników, nie ma więc możliwości „złapania” AZS od innej osoby ani przekazywania jej osobom trzecim drogą kontaktu fizycznego.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny

Dokładne przyczyny i mechanizmy powstawania AZS nie są do końca znane, dlatego choroba wciąż jest przedmiotem badań naukowych w celu pełniejszego zrozumienia i opracowania skuteczniejszych terapii. Na chwilę obecną przyjmuje się, że patogeneza atopii to połączenie czynników genetycznych, immunologicznych i środowiskowych.

Wśród przyczyn atopowego zapalenia skóry u dzieci wymienia się między innymi:

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą niezwykle złożoną, której rozwój i nasilenie zależą od jednoczesnej interakcji wielu czynników. Kluczową kwestią jest dziedziczność i genetyka, jednak jest to tylko jeden z elementów układanki, kształtujący rozwijanie się i nasilenie AZS u dzieci.

Sprawdź popularne kategorie

AZS u dzieci – objawy

Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci mogą przebiegać w zmiennym nasileniu, w zależności od wieku lub ekspozycji na czynniki zaostrzające przebieg choroby. Najczęściej symptomy pojawiają się w ciągu pierwszych 6. miesięcy życia malucha, a sygnały, które powinny zaniepokoić rodziców to zaczerwieniona, nadmiernie wysuszona skóra i silne, uporczywe uczucie swędzenia. Swędzenie jest często intensywne i prowadzi do drapania, co z kolei nasila objawy choroby, zwiększa ryzyko nawracających infekcji i skutkuje powstawaniem różnego rodzaju zmian, takich jak pęcherzyki, grudki, strupy lub ropne zmiany skórne.

Do typowych objawów AZS należą:

• Zaczerwienienie i obrzęk,
• Swędzenie,
• Suchość i łuszczenie się skóry,
• Pękanie i zadrapania,
• Zmiany skórne,
• Miejscowe pogorszenie stanu skóry.

Zmiany związane z atopowym zapaleniem skóry (AZS) pojawiają się na różnych obszarach ciała i mogą zmieniać się w czasie.

• U niemowląt i małych dzieci do 2. roku życia objawy atopii lokalizują się zwykle na głowie i twarzy, w postaci czerwonych i zaczerwienionych policzków, a także suchej, łuszczącej się skórze na powiekach i wokół ust.
• U starszych dzieci, między 3. a 12. rokiem życia choroba może obejmować obszary łokci, kolan oraz grzbiety rąk i stóp.
• W ostrym przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS) można zauważyć rumieniowe ogniska na skórze, pokryte charakterystycznymi grudkami i pęcherzykami.
• W fazie przewlekłej skóra staje się zgrubiała i szorstka, ponadto może występować łuszczenie. W przypadku przewlekłego AZS istnieje ryzyko nadkażeń wtórnych, prowadzących do pojawienia się nadżerek na skórze.
• U nastolatków zmiany mogą objąć duże powierzchnie skóry.

Niestety AZS ma tendencję do nawrotów, dlatego szalenie ważne jest systematyczne monitorowanie skóry, a w razie pojawienia się nowych lub zaostrzenie istniejących objawów – konsultacja z dermatologiem lub pediatrą. Natychmiastowej wizyty lekarskiej wymagają infekcje lub zmiany ropne. Długotrwałe zaostrzenia lub niekontrolowane objawy AZS mogą skutkować poważnymi komplikacjami i pogorszeniem jakości życia pacjenta.

Leczenie AZS u dzieci

Leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci jest wielopłaszczyznowe i nierzadko wymaga kompleksowego prowadzenia przez wielu specjalistów – pediatrę, alergologa, dermatologa, a czasem również psychoterapeuty czy dietetyka.

• Proces obejmuje zarówno terapię przyczynową, jak i objawową. W sytuacji, gdy można zidentyfikować czynnik wywołujący objawy, zaleca się jego eliminację.
• W niektórych przypadkach mali pacjenci poddawani są desensybilizacji, czyli odczulaniu, polegającym na stopniowym wprowadzaniu niewielkich ilości alergenu. Odczulanie ma na celu niejako wymuszenie reakcji tolerancji na konkretny alergen.
• Leczenie objawowe atopowego zapalenia skóry u dzieci opiera się na stosowaniu miejscowych kortykosteroidów, immunosupresantów i farmakologicznych środków przeciwzapalnych oraz przeciwhistaminowych.
• Nadrzędnym celem terapii jest osiągnięcie jak najdłuższego okresu remisji choroby.

Domowe sposoby na AZS u dzieci

Jednym z najważniejszych etapów leczenia jest właściwa pielęgnacja skóry dziecka, która umożliwia złagodzenie dokuczliwego świądu i wzmocnienie bariery ochronnej naskórka.

• W przypadku dzieci cierpiących na AZS zaleca się wprowadzenie do rutyny pielęgnacyjnej specjalnie opracowane emolienty i dermokosmetyki dla dzieci, które wspierają proces leczenia, przyspieszają regenerację skóry oraz działają przeciwzapalnie.
• Ubranka malucha powinny być wykonane z naturalnych, przewiewnych tkanin, a do ich prania należy używać preparatów dla alergików.
• Istotnym elementem jest również kąpiel malucha, która przynosi swędzącej skórze prawdziwą ulgę, przy czym woda do kąpieli nie powinna przekraczać 36°C, a sama czynność trwać dłużej niż 10 minut.
• Do pielęgnacji należy wybierać płyny i szampony dla dzieci niezawierające barwników, substancji zapachowych, mydła oraz innych substancji potencjalnie drażniących.
• Po umyciu należy delikatnie osuszyć ciało malucha, unikając pocierania, a następnie nałożyć na skórę odpowiedni balsam dla dzieci, który zniweluje uczucie suchości i szorstkość, a dodatkowo utworzy na powierzchni skóry tarczę ochronną, sprzyjającą regeneracji.

Jakie kosmetyki sprawdzą się do skóry atopowej?

• Bioderma Atoderm Huile De Douche, nawilżający olejek do kąpieli i pod prysznic z witaminą PP i tłuszczami roślinnymi. Kosmetyk zmniejsza podrażnienie skóry, delikatnie oczyszcza i łagodzi świąd.
• Skarb Matki, Balbinek balsam-emolient do ciała, 275 ml + Emulinka, emulsja olejowa do kapieli, zestaw uzupełniających się preparatów polecanych już od pierwszych dni życia, do pielęgnacji suchej i atopowej skóry maluchów.
• Dermedic Linum Emolient Baby, masło intensywnie natłuszczające z gliceryną, olejem kokosowym i masłem shea do łagodzenia stanów zapalnych, podrażnień i wspierania barierowych funkcji ochronnych naskórka.
• Emotopic Bacteria Control Medical, balsam do ciała dla dorosłych i dzieci od 4. miesiąca życia. Zmniejsza nasilenie objawów chorobowych oraz redukuje dolegliwości wynikające z przesuszenia.
• Ziaja Med AZS Natłuszczająca Emulsja Do Ciała od 3. miesiąca życia. Produkt odczuwalnie zmniejsza i nawilża naskórek, a do tego skutecznie usuwa jego szorstkość.
• CutisHelp Mimi, emulsja do mycia włosów i ciała dla noworodków, niemowląt i dzieci, z zawartością oleju konopnego, witaminy E, gliceryny i wyciągu z aloesu. Delikatnie usuwa zanieczyszczenia, nie naruszając naturalnego płaszcza hydro-lipidowego.

Podsumowanie

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba skóry, charakteryzująca się stanem zapalnym, prowadzącym do różnych objawów, takich jak świąd, zaczerwienienie, łuszczenie i obrzęk. AZS u dzieci może występować na różnych obszarach ciała, jednak najczęściej dotyka twarzy, szyi, rąk i kolan. Chociaż przyczyny tej choroby nie są w pełni zrozumiane, to wiadomo, że na rozwój schorzenia wpływają czynniki genetyczne i środowiskowe. Terapia AZS u dzieci wymaga starannej pielęgnacji skóry i unikania ekspozycji na czynniki determinujące objawy.

Źródła:

1. B. Bartoszek, Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań, https://kul.pl/files/822/public/download/Bartoszek_Barbara.pdf [dostęp 17.10.2023 r.]
2. B. Kamińska, K. Plata-Nazar, Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10130 [dostęp 17.10.2023 r.]
3. A. Woldan-Tambor, J. B. Zawilska, Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku, https://ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2009/11-2009/08%20%20AZS.pdf [dostęp 17.10.2023 r.]
4. A. K. Jaworek, M. Jaworek, P. Hałubiec, R. Kurzawa, A. Wojas-Pelc, Terapia emolientowa u dzieci z atopowym zapaleniem skóry – badanie pilotażowe, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/257794 [dostęp 17.10.2023 r.]